Türkiye'de Kalp Sağlığı Alarmı: Önlem Alınmazsa Vakalar Katlanarak Artacak

Türkiye, koroner arter hastalığı (KAH) açısından önemli bir halk sağlığı sorunuyla karşı karşıya. Mevcut verilere göre, 2016 yılında yaklaşık 2,5 milyon kişinin iskemik kalp hastalığı yaşadığı tahmin ediliyor. Ancak nüfusun yaşlanması ve yaşam tarzının kötüleşmesi gibi etkenler nedeniyle bu sayının 2035 yılına kadar 5,4 milyona ulaşması, yani yaklaşık %58 oranında bir artış göstermesi bekleniyor. Bu istatistikler, kalp damar hastalıklarının önümüzdeki yıllarda sağlık sistemimiz üzerindeki yükünü ne denli artıracağının en çarpıcı göstergesidir. Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) verileri de bu tablonun ciddiyetini destekliyor; her 100 ölümün yaklaşık 36'sı dolaşım sistemi hastalıklarından kaynaklanıyor, bu da kalp hastalıklarını ülkedeki bir numaralı ölüm nedeni yapıyor.

Gençleşen Kalp Krizi Tehlikesi: Risk Faktörleri Tetiği Çekiyor

Endişe verici bir diğer trend ise koroner kalp hastalarının yaş ortalamasının düşmesidir. Uzmanlara göre, 40 yaş altı gençlerde koroner kalp hastası oranı son yıllarda %20'lere kadar yükselmiştir. Kalp krizi vakalarının her geçen yıl artış göstermesi, bu durumun bir "kader" değil, yoğunlaşan risk faktörlerinin doğrudan bir sonucu olduğunu gösteriyor. Gençlerde artan sigara kullanımı, yaygınlaşan obezite, yetersiz fiziksel aktivite, sağlıksız beslenme alışkanlıkları ve yüksek stres seviyeleri, genetik yatkınlığı olan bireylerde hastalığın çok daha erken yaşlarda ortaya çıkmasına neden olmaktadır. Özellikle diyabet (şeker hastalığı) ve kontrolsüz yüksek tansiyonun yaygınlaşması, damar sağlığını direkt olarak tehdit ederek kalp krizi riskini yükseltmektedir.

Ne Yapılabilir? Önleme ve Erken Tanı Stratejileri

Koroner arter hastalığının büyük ölçüde önlenebilir bir hastalık olduğu gerçeği, bireyler için en önemli hareket noktasıdır. Risk faktörlerinin farkında olmak ve bunları kontrol altına almak, kalp sağlığının korunmasında atılacak ilk ve en hayati adımdır. Öncelikle yaşam tarzı değişikliği şarttır: sigarayı derhal bırakmak, düzenli fiziksel aktiviteyi (haftada en az 150 dakika orta yoğunlukta egzersiz) benimsemek ve Akdeniz tipi beslenmeye (zeytinyağı, sebze, meyve, tam tahıllar, balık) yönelmek temel korunma yollarıdır. Ayrıca, yüksek tansiyon, diyabet ve kolesterol yüksekliği gibi kronik hastalıkların tanı ve tedavisine sıkı bir şekilde uyulması gerekmektedir. Tedavi uyumu ve risk faktörleri hakkındaki bilgi düzeyi arasında güçlü bir ilişki olduğu unutulmamalıdır.

Bireysel Tedbirler ve Kontrol Noktaları

40 yaş ve üzeri olan veya ailesinde erken yaşta kalp hastalığı öyküsü bulunan bireylerin periyodik kardiyolog kontrolünden geçmesi büyük önem taşır. Bu kontroller, potansiyel riskleri önceden belirlemek için EKG, kan testleri (kolesterol, şeker), ekokardiyografi ve doktorun önerisiyle efor testi gibi tanı yöntemlerini içerebilir. Riskli gruptaysanız, doktorunuzun uygun görmesi halinde damar kireçlenmesi riskini gösteren koroner kalsiyum skoru gibi ileri tetkikler de istenebilir. Kalp sağlığını korumak, sadece kriz anını beklemek değil, aktif olarak riskleri yönetmek demektir.

Hangi Belirtilerde Doktora Başvurulmalı?

Kalp krizi belirtileri kişiden kişiye değişebilir ve her zaman dramatik olmayabilir. Ancak aşağıdaki belirtilerin varlığında derhal bir sağlık kuruluşuna başvurulması hayati önem taşır:

• Göğüs Ağrısı veya Rahatsızlığı: Genellikle göğüs ortasında baskı, sıkışma, yanma veya ağırlık hissi. Bu ağrı kollara (özellikle sol kola), çeneye, sırta veya mideye yayılabilir.

• Nefes Darlığı: Göğüs rahatsızlığı ile birlikte veya tek başına ortaya çıkabilir.

• Soğuk Terleme, Mide Bulantısı veya Baş Dönmesi: Açıklanamayan terleme, mide rahatsızlığı veya baygınlık hissi de krizin belirtisi olabilir.

• Yorgunluk: Özellikle kadınlarda, alışılmadık ve aşırı yorgunluk hissi tek başına kalp hastalığı belirtisi olabilir.

Unutulmamalıdır ki, bazı kalp rahatsızlıkları ("sessiz iskemi" olarak adlandırılan durumlar) belirgin semptomlar vermeyebilir ve bu vakalar ilk olarak kalp krizi şeklinde ortaya çıkabilir. Bu nedenle risk faktörlerine sahip olanların düzenli taramaları aksatmaması çok kritiktir.

Toplumsal Düzeyde Atılacak Adımlar

Bireysel çabaların yanı sıra, toplumsal ve kamusal önlemler de kalp hastalıklarıyla mücadelede kilit role sahiptir. Halk sağlığı kampanyaları ile risk faktörleri, sağlıklı beslenme ve fiziksel aktivite konusunda farkındalık artırılmalıdır. Okullarda çocuklara küçük yaşlardan itibaren sağlıklı yaşam tarzı eğitimi verilmesi, gelecekteki hastalık yükünü azaltacak uzun vadeli bir yatırımdır. Şehir planlamalarında yürüyüş ve bisiklet yollarının teşvik edilmesi gibi fiziksel aktiviteyi kolaylaştıran politikalar benimsenmeli, tütün kontrol politikaları daha sıkı uygulanmalıdır. Risk gruplarına yönelik erken tarama programlarının yaygınlaştırılması ise, henüz semptom göstermeyen vakaların tespit edilmesini sağlayarak tedavi şansını artıracaktır.

Artışın Nedenleri Üzerine Bir Analiz

Koroner arter hastalığındaki artış, sadece teşhis yöntemlerinin gelişmesine bağlı "tanı artışı" ile açıklanamaz. Artan vaka sayısı, büyük ölçüde gerçek yükteki artışa işaret etmektedir. Bunun temel nedenleri, nüfusun yaşlanması, genç yaşta risk faktörlerinin (obezite, hareketsizlik, diyabet) hızla yaygınlaşması ve kronik hastalıkların yaygınlaşmasıdır. Ayrıca, bazı bireylerin risk faktörlerini hafife alması ve tedaviye uyumdaki eksiklikler de bu artışta önemli bir pay sahibidir. Erken teşhis ve yaşam tarzı değişikliklerine odaklanmak, Türkiye’nin kalp sağlığı krizini yönetmek için tek ve en etkili yoldur.