Serebral Palsi (SP) tanımı, aslında tek bir durum değil, daha çok hareket ve duruş bozukluğuna yol açan bir grup kalıcı bozukluğu kapsıyor. Bu durumlar, anne karnındayken, doğum sırasında veya yaşamın ilk dönemlerinde gelişen beyin hasarından kaynaklanıyor. Hani bazen bir olayı anlatırken "işte her şey o an başladı" deriz ya, SP'de de hasar o kritik erken dönemde başlıyor; çoğu zaman da hayatın geri kalanını şekillendiriyor. Bilmek gerekiyor, bu bir kas hastalığı değil, merkezi sinir sistemindeki (beyin ve omurilik) bir problemden ötürü kasların doğru sinyali alamaması durumu (nörolojik kökenli, yani sinir sisteminden kaynaklanan).
Şimdi, bu tanı konulduğunda, ailelerin zihninde binlerce soru döner, "Neden oldu?" en başta gelenidir. Kesin nedeni bulmak bazen zor, hatta imkânsız olabilir; ama oksijen eksikliği, ciddi sarılık (bilirubin seviyelerinin aşırı yükselmesi), erken doğum ya da enfeksiyonlar gibi birçok faktör rol oynayabilir. Geçmişe dönük kayıtlar incelendiğinde, bu durumun yüzlerce yıldır bilindiği, fakat modern tıbbın bu alana yoğunlaşmasının çok da eski bir dönüme denk gelmediği görülüyor. Özellikle son birkaç on yıl içinde, teşhis ve erken müdahale yöntemlerinde inanılmaz ilerlemeler kat edildi. Hatta bazı günlerde, tıp dünyasının bu konudaki cerebral palsy tedavisi için gösterdiği gayret şaşırtıcı boyutlara ulaşıyor.
SP, herkesi aynı şekilde etkilemiyor. Kimi zaman sadece bir uzuvda hafif bir aksaklık görülürken (parçalı bir etki), kimi zaman da vücudun tamamını etkileyen, konuşma ve yutkunmayı dahi zorlaştıran (yaygın bir tablo) ağır tablolar ortaya çıkabiliyor. Bu farklılık, hasarın beynin neresinde (lokasyon) ve ne kadar büyük olduğuyla direkt alakalı. Kasların istemsiz kasılmasına yol açan spastisite (kas sertliği) en yaygın görülen tiptir, bunu biliyoruz. Ama bu spastisite düzeyindeki değişimler bile kişiden kişiye bambaşka deneyimler yaratır, bu yüzden her vaka tekil ve özeldir.
Bir an durup düşünmek lazım. Bu, sadece hareket kısıtlılığı demek değil, yaşamın her anında, basit bir düğmeyi iliklemekten tutun da bir bardak suyu tutmaya kadar, sayısız engelle karşılaşmak demek. Türkiye’de ve dünyada SP’li birey sayısıyla ilgili kesin bir rakam vermek zor; çünkü tanı kriterleri ve kayıt sistemleri değişkenlik gösteriyor. Ancak uzmanlar, her bin canlı doğumdan yaklaşık iki ila dördünün etkilendiğini tahmin ediyor. Bu, azımsanmayacak bir rakam!
Kısa haber diliyle belirtmek gerekirse; son araştırmalar, erken yaşta başlayan yoğun fizyoterapi (fiziksel terapi) ve ergoterapinin (uğraş terapisi) bireylerin yaşam kalitesini önemli ölçüde artırdığını gösteriyor. Tedavi, tamamen kişiye özel bir yol haritası çizilmesini gerektirir. Tedaviye entegre teknolojik çözümlerin, örneğin yürüme robotlarının kullanımının yaygınlaştığını sahada görmekteyiz. Cerrahi müdahaleler, ortez kullanımı ve konuşma terapileri de bu karmaşık sürecin ek parçaları. Gelişmeleri medihaber.com'u takip ve sosyal medya hesaplarını takip ederek güncel bilgilere ulaşabilirsiniz.
Unutmamak lazım, tıp dünyası durmaksızın bu alanın gizemlerini çözmeye çalışıyor. Serebral palsi belirtileri ve erken müdahalenin kritik önemi her geçen gün daha çok vurgulanıyor. Aileler ve bakım verenler için süreç zorlayıcıdır, ama destek grupları ve rehabilitasyon merkezleri bu yükü hafifletmek için var. Gelecekte genetik araştırmaların ve kök hücre tedavilerinin bu alanda çığır açacağına dair güçlü bir inanç, hatta bir umut var.
Editöre Notlar