Multipl Sklerozda (MS) Atak Dışı Semptomlar ve Yönetimi
Multipl skleroz, sinir hücrelerinin etrafındaki koruyucu kılıfın (miyelin) hasar görmesiyle ortaya çıkan, kronik seyirli bir hastalıktır. Bu durum; uyuşma, güçsüzlük, yürümede zorluk, görme sorunları gibi atak dönemlerinde belirginleşen şikâyetlerin yanı sıra, ataklar dışında da çeşitli rahatsızlıklara yol açabilir. Bu semptomlar hastaların günlük yaşam kalitesini olumsuz etkileyebilir. Dolayısıyla bu şikâyetlerin farkında olmak ve doğru şekilde yönetmek, MS hastalarının yaşam konforunu artırmada kritik bir rol oynar. Memorial Antalya Hastanesi Nöroloji Uzmanı Dr. Özden Yener Çakmak, MS’de ataklar dışında görülen sorunlara dikkat çekiyor.
MS Semptomlarının Seyri
MS’in belirtileri kişiden kişiye farklılık gösterir. Hasarın sinir sistemindeki yerine ve şiddetine bağlı olarak bazı hastalar yürüme veya hareket kabiliyetini kaybedebilirken, bazıları uzun süre yeni bir semptom yaşamadan ataklar arasında rahat dönemler geçirebilir. Hastalığın gidişatı MS tipine göre değişir. Tedavi ise; ataklardan toparlanmayı hızlandırmak, hastalığın ilerleyişini yavaşlatmak ve semptomları kontrol altına almak üzerine kuruludur.
Atak Dışı Görülen Başlıca Sorunlar
1. Yorgunluk
MS’li bireylerde gün içinde belirgin enerji kaybı yaşanabilir. Sabah kalkıldığında bile bitkinlik hissi olabilir ve özellikle öğleden sonra yorgunluk daha da artabilir. Stres ve sıcaklık da tabloyu kötüleştirir.
Yorgunluk başka nedenlerden de kaynaklanabileceği için enfeksiyonlar, ilaç yan etkileri, anemi, tiroit problemleri ve depresyon da araştırılmalıdır.
Tedavide uyku düzeni, sağlıklı beslenme, alkol ve sigaradan uzak durmak önemlidir. Fizik tedavi kas gücünü artırarak fayda sağlayabilir. Gerektiğinde modafinil, amantadin, metilfenidat gibi ilaçlar kullanılabilir.
2. Depresyon ve Psikiyatrik Belirtiler
MS hastalarında depresyon en sık görülen ruhsal sorundur. Daha nadiren anksiyete, panik bozukluk, bipolar bozukluk ve psikoz da eşlik edebilir. Ayrıca dikkat, hafıza ve öğrenme gibi bilişsel işlevlerde bozulmalar sık rastlanan durumlardır.
Bu belirtilerin erken fark edilmesi ve tedavi edilmesi, hastaların tedaviye uyumu ve yaşam kalitesi açısından çok önemlidir. İlaç tedavileriyle birlikte psikoterapi ve davranışsal yaklaşımlar da yararlı olabilir.
3. Uyku Problemleri
MS hastalarının önemli bir kısmında uyku kalitesi düşüktür. Uykusuzluk, sık uyanma ya da gündüz aşırı uyku hali yorgunluğu artırır ve bilişsel sorunları tetikler. İyi uyuyan MS hastalarının fiziksel aktivitelerinin daha yüksek olduğu bilinmektedir.
Uyku hijyeni eğitimi, nokturi gibi uyku bölünmesine yol açan semptomların tedavisi ve uygun ilaç kullanımı hastalığın gidişatını olumlu etkileyebilir.
4. İdrar Problemleri
MS’e bağlı olarak acil idrar yapma isteği, idrar kaçırma, sık idrara çıkma ve mesaneyi tam boşaltamama görülebilir. Bu sorunlar günlük hayatı ve sosyal yaşamı ciddi şekilde kısıtlayabilir. Düzenli ürolojik takip ve böbrek fonksiyonlarının kontrolüyle kişiye özel tedaviler uygulanmalıdır.
5. Baş Ağrısı (Migren ve Gerilim Tipi)
MS hastalarında migren ve gerilim tipi baş ağrıları daha sık görülür. Bunun nedeni tam olarak bilinmese de, ortak demografik ve psikolojik özellikler etkili olabilir. Ayrıca MS tedavisinde kullanılan bazı ilaçların da baş ağrısını tetikleyebileceği bilinmektedir.
Bu nedenle yeni başlayan ya da artan baş ağrılarında yakın takip önemlidir. Gerektiğinde koruyucu veya atak tedavileri uygulanabilir.
